آموزش قلمه زدن، تکثیر، پرورش و نگهداری گل شمعدانی

خانواده شمعدانی دارای انواع گل شمعدانی است؛ برای مثال شمعدانی‌های بذری عمر یک‌ساله دارند و در فضای باز کاشته می‌شوند، ولی انواعی که بیشتر در ایران دیده می‌شوند، چندساله هستند. آنها را هم می‌توان درون گلدان پرورش داد و هم در فضای سبز بیرون کشت کرد. در صورت شرایط مناسب ارتفاع گیاه شمعدانی می‌تواند تا 2 متر هم برسد. در این مقاله از مجموعه مقالات آکا, تصمیم داریم نحوه نگهداری و نیازهای این گیاه زیبا و همچنین کشت و قلمه زدن آن را به شما عزیزان آموزش دهیم. پس در ادامه مطلب با آکا همراه باشید.

شمعدانی دارای برگ‌های نسبتاً بزرگ، کروی و دارای کرک است که لبه‌های مواج با بریدگی‌های اندک دارد. انواع گل‌ شمعدانی به رنگ سفید، قرمز، صورتی و بنفش دیده شده و به شکل گل‌آذین چتر ساده روی گیاه می‌روید.

برخی از انواع شمعدانی معطر و دارای گل‌های صورتی و کوچک هستند. از برگ‌های معطر شمعدانی عطری این گیاه در صنعت عطرسازی هم استفاده می‌شود. نوع دیگری از شمعدانی وجود دارد که با انواع دیگر متفاوت است و هاله سیاه‌رنگی در بین گلبرگ‌های صورتی آن دیده می‌شود و برگ‌های بزرگ‌تری دارند.

نوعی از شمعدانی که به نام اژدر شناخته می‌شوند همیشه‌سبز و چندساله است. گل شمعدانی اژدر برگ‌های دندانه‌دار و دایره‌ای دارد و انواعی با گل‌های سفید تا بنفش از آن وجود دارد. انواع خزنده و رونده نیز از شمعدانی هست که در سبدهای آویزان زیبایی خاصی دارند

چگونگی مراقبت از گیاه شمعدانی

آبیاری :

بین هر بار آب دادن به این گیاه باید اجازه دهید که خاک آن کاملاً خشک شود. سپس گیاه را به طور کامل آب بدهید.

در طول فصل زمستان کم تر به این گیاه آب دهید اما نباید اجازه دهید که ریشه های آن به طور کامل خشک شود. گیاه شمعدانی می تواند در فصل زمستان در داخل خانه نیز رشد خوبی داشته باشد، به شرطی که کم تر به آن آب بدهید.

ساقه های مرده و پژمرده را از گیاه جدا کنید.

قسمت های پوسیده گل را قیچی کنید و کامل آن ها را بردارید.

کوددهی :

در طول ماه هایی که رشد گیاه شمعدانی فعال باشد، هر دو هفته یکبار به آن کود بدهید.

از کودی استفاده کنید که حلال در آب باشد.

در فصل زمستان به این گیاه کود ندهید. اگر نیاز بود در فصل بهار برای طراوت دوباره این گیاه بهتر است که گلدان شمعدانی را عوض کنید.

خاک:

برای رشد و نمو گیاه شمعدانی مخلوطی از خاک جنگلی ، تورب و ماسه، مناسب است. همچنین خاک رس و خاک نسبتاً سبک برای گیاه مناسب است. این خاک باید بدون ماده آهکی باشد. خاک گیاه نیز باید زهکشی مناسب داشته باشد. گیاه شمعدانی هرگز دوست ندارد که در یک خاک کاملا فشرده و یا بیش از حد دارای گِل رشد کند.

هوا :

خیلی از شمعدانیها هوای خشک را می پسندند مثل شمعدانی سرخس، که گلخانه مرطوب را دوست ندارد اما نباید محیط هم بیش از حد خشک باشد. رطوبت جوی برای گیاه شمعدانی مضر نیست اما برای غنچه ها ضرر دارد.

با پایین آمدن حرارت در اواخر روز رطوبت زیاد می شود و در شب ممکن است گلبرگها مرطوب شوند و گلها بگندد.

آبپاشی را صبح ها انجام دهید تا عصر رطوبت روی گلها خشک شود. در منزل با باز کردن پنجره جریان هوا را بیشتر کنید تا رطوبت اضافی بیرون برود.

روشنائی :

شمعدانی ها گیاهانی نورپسند هستند اما شمعدانی که در منزل و باغچه عمل میآورند به نور شدید احتیاج کمی دارد. شمعدانی در محل سایه و قسمت شمالی شاخ و برگ آن زیاد شده و شاخه هایش طویل و آبکی میشود و گل نمی دهد. محل تاریک مناسب برای کاشت شمعدانی نیست. نقاط کاملا آفتابی نیز برای شمعدانی مناسب نیست و شمعدانی را باید زیر نور غیر مستقیم آفتاب قرار دهید. برای اینکه گیاه شما بیشترین تعداد شکوفه را داشته باشد، باید آن را در منطقه ای قرار دهید که در طول روز حدود 4 الی 6 ساعت نور آفتاب به آن برسد.

اگر در تابستان سایه به شمعدانی ندهیم رنگ براق شمعدانی از بین می رود.

حرارت :

شمعدانی ها در حرارتهای بالا هم زنده میماند اما درجه حرارت مطلوب برای شمعدانی بین 13 – 18 درجه سانتیگراد است. حرارت بین 43 – 44 درجه موجب از بین رفتن انواع شمعدانیها می شود. حرارت مناسب برای رشد بهتر شمعدانی عطری و اژدر بین 7 – 14 درجه سانتیگراد است. برخی از ارقام شمعدانی زونال یا حلقه ای تا 10 درجه سرمای زیر صفر را هم تحمل می کنند.

گلدانها :

حتماً باید گیاه شمعدانی را در گلدان هایی با سوراخ های زهکشی مناسب قرار دهید تا از پوسیدگی ریشه جلوگیری کنید.

گلدانهای سفالی برای شمعدانی مناسب است. شمعدانی را در گلخانه ها در گلدان کوچکتر بکارید تا رشد بهتری داشته باشد. پس از ریشه دار شدن قلمه ها آنها را در گلدان استکانی ( 5 سانتیمترقطر دهانه ) بکارید و بعد از گلدان اولی به گلدان فرنگی کوچک ( 7 – 5/8 سانتیمتر قطر دهانه ) منتقل کنید.

گلدان را زمانی تعویض نمایید که ریشه ها به بدنه گلدان رسیده باشند . اندازه گلدانی که گیاه در آن گل می کند به واریته شمعدانی بستگی دارد.

بعضی شمعدانی ها در گلدان کوچک و بعضی در گلدان فرنگی بزرگ و عده ای در گلدان خیاری ( 17 سانتیمتر قطر دهانه ) خوب گل میکنند.

روش کاشت و تکثیر گل شمعدانی : گل شمعدانی گل نام آشنای ما ایرانی‌ها است که به دلیل تکثیر آسان و نگهداری راحت همچنین داشتن گل‌های زیبا در اثر خانه‌ها پرورش داده می‌شود. گل شمعدانی به روش‌های زیادی تکثیر می‌شود ولی یکی از راحت‌ترین روش‌های تکثیر این گیاه، ریشه دار کردن قلمه‌ها در خاک و آب می‌باشد.

روش کاشت و تکثیر گل شمعدانی:
برای کاشت و تکثیر گیاه شمعدانی بهترین فصل، بهار است. گل شمعدانی را از بذر و قلمه می‌توان تکثیر کرد که راحت‌ترین  شیوه، قلمه زدن است.

1. قلمه زدن شمعدانی :

گام اول :

برای تکثیر شمعدانی به این روش از ساقه های سبز اصلی و چوب مانند شمعدانی استفاده میکنیم. در ابتدا قلمه های با اندازه های حدود 8-12 سانتیمتر دارای 2 یا 3 گره را از گیاه اصلی جدا میکنیم.توجه داشته باشید که حتما اینکار را با چاقوی تیز و یا قیچی باغبانی انجام دهید.

گام دوم :

بعد از بریدن قلمه، همه‌ی برگ‌ها و شاخه های اضافی روی آن را حذف میکنیم به طوری که تا 5 سانتی متر فقط ساقه بماند.  برگ های موجود در انتهای قلمه را نگه میداریم و اگر برگی در بین آنها وجود دارد که بریده شده است و یا ظاهری بیمار دارد را نیز حذف می‌کنیم.

گام سوم :

برای گرفتن نتیجه بهتر و سریعتر می توانید انتهای ساقه را درون هورمون ریشه زایی فرو کنید. این هورمون هم سرعت ریشه زایی را بالا می‌برد و هم آلودگی های بعد از قرار گرفتن ساقه در خاک، که ممکن است باعث بیماری قلمه شمعدانی بشود را کاهش می‌دهد.

گام چهارم :

قلمه ها را میتوان در خاک و کود آماده و یا مخلوط کوکو پیت و پرلیت کاشت. بعد از کاشتن قلمه ها، آنها را به مدت یک هفته در محیطی نیمه تاریک نگهداری کنید تا انرژی گیاه به جای رشد برگ، محدود به ریشه زایی شود. بعد از این طی این مدت قلمه را به مکانی پرنور، مانند کنار پنجره منتقل کنید.

گام پنجم :

برای حفظ رطوبت گیاه، راههای زیادی وجود دارد و یکی از این راهها کشیدن یک کیسه پلاستیکی روشن برروی گلدان است. توجه داشته باشید که در این مدت، قلمه‌ها را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار ندهید و سعی کنید بستر کاشت مرطوب باشد.

گام ششم :

اگر از نایلون بر روی قلمه ها استفاده کرده‌اید باید توجه داشته باشید که در صورت وجود نداشتن تهویه مناسب، قلمه ها کپک خواهند زد. پس یا روی نایلون سوراخ های ریزی ایجاد کنید که هوا جریان داشته باشد و یا هر روز نایلون را از روی آنها بردارید  تا قلمه‌ها هوا بخورند.

گام هفتم :

در بهترین شرایط 3 الی 4 هفته و در بدترین شرایط 6 الی 8 هفته، ریشه دهی قلمه ها زمان می‌برد. اگر تکثیر را از اواسط بهار آغاز کرده باشید، بعد از ریشه دهی قلمه، هوا رو به گرمی می‌رود فصل رشد آنها آغاز می‌شود. در این زمان بهتر است یک گلدان برای قرار دادن قلمه ها در نظر بگیرید. بعد از قرار دادن آنها در گلدان اصلی، قلمه را سرزنی کنید تا گیاه به رشد شاخه های جانبی تشویق شود و گلدانتان پر شود. در صورت مهیا بودن همه‌ی شرایط، بعد از چند هفته شما یک گلدان شمعدانی زیبا و پر خواهید داشت.

تا اینجا قلمه زدن شمعدانی را فراگرفتیم، با ما همراه باشید تا در ادامه با تکثیر شمعدانی از طریق بذر نیز آشنا شویم.

2. روش تکثیر شمعدانی با بذر :

گام اول :

در ابتدا سوراخ‌هایی با عمق حدود نیم سانتیمتر و با قطری دو برابر قطر بذر روی خاک ایجاد میکنیم. از خاک کوکوپیت یا ترکیب پیت ماس استفاده میکنیم. بذر را درون سوراخ ها گذاشته و روی آن خاک میریزیم و سپس روی آن را به آرامی با آب پاش مرطوب کرده و با نایلون میپوشانیم  و در دمای 20 درجه قرار میدهیم.

گام دوم : 

در این مرحله باید بسیار مراقب باشید که گیاه کپک نزند برای جلوگیری از این مشکل هر چند وقت یکبار هوادهی را انجام دهید.

گام سوم :

مدت 3 الی 7 روز زمان می‌برد تا بذرها جوانه زنی کنند و در این مدت باید توجه کرد که هر موقع خاک خشک شد با اسپری خاک را مرطوب کرد.

گام چهارم :

زمانی که جوانه ها برگدار شدند روی نایلون یک سوراخ ایجاد کرده و در محلی نورگیر با نور غیر مستقیم قرار میدهیم. بعد از یک هفته سوراخ دیگری ایجاد کرده و این کار را انقدر در طول زمان انجام میدهیم تا گیاه به هوای بیرون عادت کند. بعد از چند هفته گلدان ها حاوی ساقه ها و برگهای زیبای شمعدانی خواهد شد و می‌توانید از این گل زیبا نهایت لذت را ببرید.

بیماری ها و آفات

مشکلات رایجی مثل کمبود نور ، کمبود آب و یا آب بیش از حد زیادی وجود دارد.

در چنین شرایطی ممکن است برگ ها زرد شوند که نشان دهنده کم آبی یا پر آبی می باشد.

پس باید به تعداد دفعات آب دادن خود به این گیاه توجه کنید و یا آن را به یک منطقه پر نورتر ببرید.

چگونه گیاه شمعدانی را هرس کنیم ؟

بیشتر گیاهان شمعدانی از قسمت های بریده شده ساقه در خاک به راحتی ریشه می زنند ؛ مخصوصاً اگر خاک آن ها مناسب باشد و آب کافی برسد. البته همان طور که گفتیم در چنین زمانی نباید به آن ها کود بدهید. در چنین مواردی باید از یک چاقوی کاملاً تمیز و تیز استفاده کنید و چند سانت از زیر نوک ساقه را برش دهید.

ساقه برش داده شده را جدا کنید و آن را داخل روزنامه بپیچید و یا آن را در نور جانبی به مدت 24 ساعت قرار دهید. البته در چنین مواردی ممکن است که قسمت برش داده شده به روزنامه بچسبد.

می توانید برای جلوگیری از این اتفاق ساقه را داخل یک گلدان با رطوبت کافی قرار دهید و آن را در محیط نسبتاً گرم نگه دارید.

نور جانبی نیز باید به مدت دو روز به این گیاه برسد. بعد از آن می توانید قسمت برش داده شده را زیر نور غیر مستقیم قرار دهید و تمام روش های بالا را روی آن ها پیاده کنید.