با هنر و صنعت جهانی توبافی در خراشاد بیشتر آشنا شوید

پارچه بافی سنتی خراشاد از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است

خراسان جنوبی منطقه ای تاریخی است که صنایع دستی بسیاری در آن تولید می شود. خراسان جنوبی سرزمین بافت های طبیعی و فضاهای روستایی متفاوت است و بر اساس امکانات موجود در آن هنرهای متناسب با زیستگاه بوجود آمده است . هنرمندان این سرزمین از مواد طبیعی بهره می گیرند و حاصل هنرشان دست بافت های زیبایی است که چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کند.

خُراشاد روستایی است واقع در ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند. پارچه بافی سنتی خراشاد یا توبافی به زبان محلی، یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است به طوریکه تنها صنعت دستی این استان است که نامزد دریافت مهر اصالت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور شده است.

برای بافتن پارچه به روش سنتی، توباف ابتدا مواد اولیه از قبیل پنبه، ابریشم یا کرک را تهیه می کند و پس از آن از این مواد نخ می ریسد. در مرحله بعد نخ های به دست آمده را می جوشاند و برای ضخیم کردن آنها از آرد استفاده می کند. سپس به کمک این پارچه ها و چرخ پارچه بافی ، محصول نهایی به دست می آید. محصولی لطیف و بی نیاز از پیرایه های بدلی که تن را آرامش می بخشد و آب و هوای سوزان کویر را قابل تحمل می کند.

نام دیگر هنر توبافی , پارچه بافی می باشد که این هنر از گذشته های دور در یکی از روستاهای خراسان حنوبی , به نام خراشاد انجام می شود .اکثر زنان این روستا به انجام پارچه بافی مشغول هستند .در واقع توبافی بافت پارچه به شکل, سنتی می باشد که مواد اولیه آن ابریشم یا کرک است . با پرشین وی همراه باشید تا بیشتر با این نوع نساجی سنتی آشنا شوید .

توبافی

خراسان جنوبی منطقه ای تاریخی است که صنایع دستی بسیاری در آن تولید می شود. خراسان جنوبی سرزمین , بافت های طبیعی و فضاهای روستایی متفاوت است و بر اساس امکانات موجود در آن هنرهای متناسب با , زیستگاه بوجود آمده است .

هنرمندان این سرزمین از مواد طبیعی بهره می گیرند و حاصل هنرشان دست بافت های زیبایی است که چشم , هر بیننده ای را به خود جلب می کند.

خُراشاد روستایی است واقع در ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند. پارچه بافی سنتی خراشاد یا توبافی به زبان محلی، یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است به طوریکه تنها صنعت دستی این استان است, که نامزد دریافت مهر اصالت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور شده است.

انجام توبافی توسط زنان روستایی

برای بافتن پارچه به روش سنتی، توباف ابتدا مواد اولیه از قبیل پنبه، ابریشم یا کرک را تهیه می کند و پس از آن از این, مواد نخ می ریسد. در مرحله بعد نخ های به دست آمده را می جوشاند و برای ضخیم کردن, آنها از آرد استفاده می کند.

سپس به کمک این پارچه ها و چرخ پارچه بافی ، محصول نهایی به دست می آید. محصولی لطیف و بی نیاز از پیرایه های , بدلی که تن را آرامش می بخشد و آب و هوای سوزان کویر را قابل تحمل می کند.

بیشتر بدانید توبافی؛ هنری ۳۰۰ ساله در خراشاد بیرجند

پارچه‌بافی در بیرجند از قدمتی طولانی برخوردار است، ولی با گسترش صنایع مدرن نساجی در حال فراموشی است. قدیفه، بقبند، چادر شب، سارق، صافی، دستارخان، چهار پوشاله، کرباس، لنگ، سفره توتی و حوله از انواع, پارچه‌های نخی هستند که در این منطقه بافته می‌شوند.

تولید صنایع دستی توسط زنان

بانوان روستایی خراسان جنوبی از زمانهای دور علاوه بر کشاورزی و دامداری و کارهای منزل به تولید صنایع دستی, از جمله فرش، گبه، گلیم و پارچه‌های سنتی مشغول‌اند.

پارچه بافی یا توبافی از هنرهای اصیل و احیا شده‌ای است که پس از بافت فرش پر درآمدترین صنایع دستی, خراسان جنوبی است و هم اکنون نامزد دریافت مهر اصالت بین الملی است.

تولید پارچه‌های سنتی با قدمت ۲۰۰ ساله در خراسان جنوبی مدتی به فراموشی سپرده شده بود ولی اکنون , چند سالی است که با تلاش زنان روستایی و حمایت سازمان میراث فرهنگی استان احیا شدهو و در ۲۰ روستای استان رونق دوباره گرفته است.

نحوه انجام توبافی

در همه خانه‌های این روستا به تعداد زنان خانه‌دار پارچه بافی وجود دارد. حتی دختران و زنان دانشجو و شاغلی , که در این روستا حضور ندارند هم در تعطیلات به خراشاد برمی‌گردند و پارچه می‌بافند. زنان این روستا , در سال ۱۳۸۲ یک شرکت تعاونی راه اندازی کردند که تمام محصولات تولید شده این زنان را می‌خرد ,

و به نقاط مختلف کشور ارسال می‌کند و حتی مردم کشورهای اروپایی، حاشیه خلیج فارس و آمریکا نیز از دست, بافته‌های زنان خراشاد به صورت خرید اینترنتی بهره‌مند می‌شوند.

میراث فرهنگی در تلاش است برای رونق هر چه بیشتر هنر پارچه بافی سنتی طرح توسعه بازار و ایجاد فرصت‌های, شغلی جدید و ارتقاء کمی و کیفی کارگاه‌های پارچه بافی سنتی را اجرا کند. حال که زنان روستایی, خراسان جنوبی در کارگاه‌های کوچک و با امکانات کم از جان و دل مایه گذاشتند ,

و هنر گذشتگان خود را زنده نگه می‌دارند مسئولان هم با حمایت از این احیا کنندگان میراث گذشتگان, چراغش را خاموش نکنند.

قطب پارچه بافی کشور

تا چند سال پیش هیچ‌کس به فکر این هنر منسوخ شده نبود، اما این هنر اصیل و زیبا با پشتکار بانویی خراشادی, احیا شد و هم‌اکنون به قطب پارچه‌بافی کشور مبدل شده است. این بانوی پر تلاش نه تنها این رشته را احیا کرده، بلکه مروج آن در بسیاری از روستاها و حتی استان‌های کشور شده است.

این بانوی موفق خراسان جنوبی علی‌رغم تمامی مشکلاتش توانسته امروز بعد از ۱۱ سال این هنر اصیل سنتی را, در تمامی روستاها اطراف استان و حتی در خارج از استان توسعه دهد.

توبافی در آغاز راه تنها با همکاری پنهانی ۵ نفر از بانوان روستا آغاز شد. پارچه‌های بافته شده در نمایشگاه‌های, داخلی به‌خصوص تهران مرد توجه و علاقه قرار گرفت و با سودی که نصیب بافندگان شد به ادامه کار, دلگرم شدند.

پارچه‌بافی توانست اقتصاد خانواده‌ها را تأمین و خشک‌سالی‌ها را جبران کند و مردم این روستا از طریق پارچه‌بافی , توانستند زندگی‌شان را سروسامان بدهند.

اقدامات انجام شده در راستای احیاء این هنر دستی در خراشاد موجب شد تا این روستا به‌عنوان اولین روستای, هدف صنایع دستی کشور در سال ۸۶ معرفی شود.

شال سر، حوله مسافرتی، حوله نوزاد، سفره نان، دستمال جیبی، دستمال آشپزخانه، صافی، چادر شب و… محصولاتی هستند که خانم‌های روستایی می‌بافند. ویژگی بارز این پارچه‌ها این است که صد در صد , از پنبه و دستباف بوده و ضد حساسیت و حجم آن کم است.

جذب آب فوق‌العاده و ضد حساسیت بودن و نیز طبیعی بودن آن از مزایای محصولات بافته شده با «تو» است.

 فاطمه ، زنی از دیار خراشاد، که توانسته با هنر دستان خود تولیداتی به عمل آورد و آوازه آن را در کشور و جهان بپیچاند و به عنوان یک فعال نمونه در عرصه توسعه و رشد اقتصاد مقاومتی گام هایی را بردارد.

این زن ساکن در روستای خراشاد از توابع بیرجند، با تلاش های خود توانست قدم در احیای هنری که اکنون ثبت جهانی شده است، بردارد. هنر «توبافی» که قدمت 300 ساله  دارد و تا چند سال گذشته به‌عنوان هنری منسوخ از آن یاد می‌شد،  بار دیگر زنان روستای خراشاد و روستاهای اطراف را  دور هم جمع کرد تا آنها بتوانند این هنر زیبا را دوباره احیا کنند.

این زن تعاون‌گر، فاطمه ذاکریان است که سال 83 مدیرعاملی شرکت تعاونی خراشاد را پذیرفت و در 5 سال اخیر توانست به‌صورت متوالی به‌عنوان شرکت تعاونی ملی دارای بیشترین اشتغال‌زایی در سطح کشور باشد و در سال‌های مختلف به‌عنوان شرکت تعاونی نمونه انتخاب شود.

 این تعاونی نشان مرغوبیت، اصالت، نوآوری، طرح و اجرا و قابلیت حضور در بازار را نیز در سال ۹۰ کسب کرد.

فاطمه ذاکریان از سختی کارش در روستا اینگونه می گوید: در ابتدا، شروع کار مشکل بود و مردم نمی پذیرفتند، زیرا حدود 25 سال از کنار گذاشتن آن هنر می گذشت. سه یا چهار نفر از زنان روستا همچنان مشغول بافت این پارچه بودند که ان ها نیز به شکل حرفه ای و همیشگی کار نمی کردند. به همین دلیل در ابتدا 2 دستگاه را فعال کردیم و گفتیم هرکس تمایل دارد، می تواند از این دستگاه ها استفاده کند.

با وجود فعالیت بسیار کم زنان، در آن زمان برای اولین بار در نمایشگاه صنایع دستی در مصلی تهران شرکت کردیم .

 ذاکریان با بیان اینکه با وجود این همه سختی، خودمان را هیچگاه نباختیم، گفت: در سال ۸۵ به عنوان کارآفرین نمونه استانی معرفی شدم و برای ۴۲ نفر اشتغال زایی کردم.

وی با اشاره به اینکه تعاونی روستایی زنان خراشاد 300 عضو دارد گفت: تولیدات توبافی این بانوان اغلب در نمایشگاه ها و فروشگاه مرکزی این تعاونی در بیرجند به فروش می رسد.

مدیرعامل شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد با بیان اینکه بانوان روستای خراشاد ماهانه به طورمیانگین بیش از 3 هزار متر مربع پارچه ی تو، تولید می کنند می گوید: ارزش این تولیدات ، بیش از 240 میلیون تومان بوده است.

به گفته این بانوی هنرمند هر متر مربع پارچه ی تو نخی و پنبه ای بین 9 تا 15 هزار تومان و پارچه های تو بافی پشمی از 120 تا 140 هزار تومان بسته به تراکم بافت به فروش می رسد.

وی گفت: شال سر، سفره نان، حوله بدن، تن پوش، انواع مانتو، حوله دست و صورت، حوله آشپزخانه، چادر شب و دستمال جیبی تولیداتی است که از پارچه های تو توسط زنان روستایی تهیه می شود.

این بانوی کارآفرین ادامه داد: باتوجه به شرایط کنونی و با وجود پیشرفت های عرصه تکنولوژی در جامعه که نقش بسزایی در توسعه اقتصادی دارد باید گفت ، هنوز روستاهایی هستند که صدای ابزارآلات قدیمی به دست بانوان آن شنیده می شود و در تلاشند با هنر دستان خود تولیداتی به عمل آورند و از این طریق در اقتصاد خانواده وجامعه شان ایفای نقش کنند.

هنرهای روستایی پلی برای توسعه اقتصادی

رمضانی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند ؛گفت: بر اساس اعلام شورای جهانی صنایع دستی، بعد از بررسی های انجام گرفته، روستای خراشاد از خراسان جنوبی به عنوان روستای جهانی توبافی (حوله بافی)، معرفی شد.

وی افزود: ثبت شهرهای جهانی از سال 2014 در دنیا از طریق شورای جهانی صنایع دستی شکل گرفته است که به صورت هر ساله از طریق مناطق پنجگانه صنایع دستی به وسیله ارزیابی از سوی داوران بین المللی در دنیا شکل می‌گیرد.

رمضانی ادامه داد: غاده هیجاوی از کشور کویت و رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه، احمد صالح یوسف الفارسی از کشور عمان و ویدا توحدی مشاور معاون صنایع دستی کشور به عنوان ارزیابان بین المللی بر اساس شاخص هایی نظیر تعداد کارگاه‌ها، میزان فروش و صادرات، مراکز عرضه و فروش و سایر شاخص های کیفی و کمی 10 و 11 آبان ماه از روستای خراشاد بازدید کردند.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بیان کرد: بعد از حضور ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی در روستای خراشاد، ظرفیت‌های بالا و جاذبه‌های صنایع دستی منجر شد روستای خراشاد به عنوان روستای جهانی توبافی (حوله بافی)، ثبت جهانی شود و لوح ثبت جهانی خراشاد به ایران ارسال شود.

وی با اشاره به اینکه پس از ثبت جهانی این هنر اصیل بیرجند، اطلاعات توبافی به تمام زبان های دنیا ترجمه می شود گفت: این امر باعث می شود که گردشگران خراشاد را برای سفر انتخاب کنند که می تواند به توسعه اقتصادی منطقه کمک کند. 

به گفته رمضانی ورود گردشگر به روستای هدف صنایع دستی می تواند در معرفی آداب ، رسوم و مردم شناسی اثر گذار باشد و این استان را به کریدور گردشگری تبدیل کند. 

 مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان با اشاره به ثبت سه اثر جهانی دیگر در خراسان جنوبی افزود: توبافی خراشاد، بعد از کویر لوت نهبندان، قنات بلده فردوس و باغ اکبریه بیرجند چهارمین اثر جهانی استان است. 

رمضانی در پایان گفت: این اتفاق به روستای خراشاد کمک می کند که بتواند هنر توبافی را در عرصه جهانی معرفی کند.

زنانی که هنرهای خود را با اقتصاد پیوند می زنند

سروری مدیر تعاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان در گفتگو با  خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند  ،با اشاره به جمعیت زنان در خراسان جنوبی گفت: بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن، استان خراسان جنوبی دارای ۷۶۸ هزار و ۸۹۸ نفر جمعیت است که از این تعداد 378 هزار و 981 نفر را زنان تشکیل می‌دهند.

در نقاط شهری 223 هزار و 354 نفر و در نقاط روستایی 155 هزار و 627 نفر از جمعیت، زنان هستند.

وی با بیان این‌که از 911 تعاونی فعال در سطح استان، 122 تعاونی فعال زنان وجود دارد، افزود: ۲ هزار و ۴۸ نفر از اعضای این تعاونی‌ها زنان هستند که بیش از3 میلیارد تومان سرمایه دارند.

مدیر تعاون اداره کل تعاون ، کار و رفاه اجتماعی می گوید این تعاونی‌ها توانسته‌اند هزار و 154 فرصت شغلی را برای زنان در سطح استان ایجاد کنند. با توجه به این‌که ۵۰ درصد جمعیت استان را زنان تشکیل می‌دهند، باید آن‌ها را توانمند کرد.

وی در مورد زمینه فعالیت تعاونی‌های زنان تصریح کرد: بیشتر این تعاونی‌ها در استان خراسان جنوبی در حوزه صنایع دستی، آموزشی، بهداشتی، درمانی و کشاورزی فعالیت می‌کنند.

سروری اظهار کرد: برای توسعه تعاونی های روستایی  برنامه هایی از جمله آموزش در حوزه‌های حرفه‌ای حقوقی و مدیریتی به مدت10 هزار و 732 نفر-ساعت ، برگزاری جلسات ستاد هماهنگی و توسعه تعاون به تعداد 19 جلسه ، تهیه و چاپ 14 عنوان به تیراژ36 هزار نسخه برای ترویج و توسعه فرهنگ تعاون، تهیه طرح های جدید جهت توسعه بخش تعاون و تشکیل تعاونی های بومی گردی و ....صورت گرفته است.

با توجه به روشن بودن نقش سازنده زنان در تولید و اقتصاد جامعه، ارتقای پایگاه اجتماعی مناسب برای زنان به خصوص در مناطق روستایی و عشایری از ضروریات است.  بر هیمن اساس امروزه با تشکیل شرکت تعاونی زنان، این قشر از جامعه توانستند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی داشته و به این ترتیب بهبود شرایط کار و زندگی برای میلیون‌ها نفر را سبب شدند و همچنین هم‌زمان به ایجاد زیرساخت‌های ضروری و ارائه خدمات قابل دسترسی در زمینه‌هایی که دولت و بنگاه‌های اقتصادی در بخش خصوصی (سرمایه‌گذاری غیردولتی) قادر به تأسیس آن‌ها نبوده و نیستند، همت گماشته اند.

 بنابراین در پایان می توان گفت: باید به زنان و نقش آنان در توسعه توجه خاصی صورت گیرد تا زنان دریابند که در جامعه مهم و کارساز هستند.