با رشته مهندسی پلیمر و آینده شغلی آن بیشتر آشنا شوید

رشته ی مهندسی پلیمر از رشته های نوپا و در حال پیشرفت بخصوص در ایران است که ابتدا از گرایش های مهندسی شیمی بود که طی سه دهه ی اخیر از آن جدا شده است. مهندسی پلیمر عمدتا منجر به تولید محصولات پلیمری از جمله لاستیک ،پلاستیک ،انواع چسب ها، رنگ ها و رزین ها و .... میشود. البته باتوجه به پیشرفت روز افزون این رشته تنها به موارد فوق محدود نمیشود و گستره ی آن حتی کاربرد های پزشکی همچون تولید لنزهای چشمی و دندان مصنوعی را نیز در بر میگیرد.

این رشته مناسب چه کسانی است؟

  دانش اموزان متقاضی این رشته باید  از اطلاعات و علاقه ی بالایی در موضوع شیمی و سنتزمواد برخوردار باشند به هر ترتیب یک پلیمریست نمیتواند با شیمی مواد ارتباط نداشته باشد و همواره با آن سرو کاردارد وهمچنین ریاضیات در بخش مهندسی اهمیت ویژه ای دارد . چون این رشته با تعداد واحد ها و پروژه های عملی و آزمایشگاهی متعدد همراه است توانایی کار طولانی مدت در آزمایشگاه ویژگی بارز یک مهندس پلیمر است و نباید حساسیتی نسبت به مواد شیمیایی پر کاربرد داشته باشد .

ویژگی های شخصیتی تاثیر گذار:

• جستجوگر:مشاغل جستجوگر اغلب درگیر ایده ها هستند و تفکر زیادی را می طلبند. این مشاغل می توانند شامل جستجو ذهنی برای کشف حقایق و حل مسائل باشند.

• واقعگرا:مشاغل واقعگرا غالبا شامل فعالیت های کاربردی و عملی می باشند. آنها اغلب در ارتباط با دنیای واقعی ، مواد یا ماشین ها هستند. اغلب کار در بیرون است و زیاد درگیر کاغذ بازی یا کار در کنار دیگران نیست.

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی پلیمر بیشتر کاربرد دارند؟

دروس رشته پلیمر، تشکیل شده از دروس رشته‌های مختلف هستند. شیمی 2، 3 و 4، حساب دیفرانسیل و انتگرال، فیزیک 1، 2، 3 و 4 از جمله دروسی به حساب می‌آیند که می‌توان به عنوان پیش‌زمینه لازم برای ورود به این رشته به آن‌ها اشاره کرد.

پایه رشته مهندسی پلیمر شیمی آلی است. از دروس شیمی مبحث های مهمی که باید حتماً قبل از ورود به دانشگاه تسلط کامل داشت عبارتند از: عدد جرمی، الکترونگاتیویتی، شبکه‌های بلوری، ترکیب و پیوند‌های کوالانسی، عدد اکسایش، ترکیبات آلی و کربن، گروه‌های عاملی، استوکیومتری، ترمودینامیک، آنتالپی و آنتروپی، محلول‌ها، کلوئید و سوسپانسیون.

از دروس ریاضی می توان به سرفصل هایی همانند مشتق، انتگرال، حد و لگاریتم اشاره کرد. درس فیزیک، پس از شیمی مهم‌ترین درس برای رشته مهندسی پلیمر است. مباحث مهم این درس که باید حتماً به آن‌ها تسلط داشت، عبارتند از: نور، دینامیک، کار و انرژی، مقاومت الکتریکی، حرکت شناسی، دینامیک، حرکت نوسانی، صوت.

در آخر بدیهی است که برای ورود به رشته مهندسی پلیمر همانند دیگر رشته‌های مهندسی، پایه ریاضیات بسیار قوی لازم است.

درس‌های‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل

دروس‌ مشترک‌ در‌ گرایش‌های‌ مختلف مهندسی‌ پلیمر:

ریاضیات‌ عمومی‌، فیزیک‌ عمومی‌، شیمی‌ عمومی‌، برنامه‌نویسی‌ کامپیوتر، کارگاه‌ عمومی‌، شیمی‌ آلی‌، مبانی‌ مهندسی‌ برق‌، موازنه‌ انرژی‌ و مواد، ترمودینامیک‌ مهندسی‌، شیمی‌ پلیمریزاسیون‌، انتقال‌ حرارت‌، مکانیک‌ سیالات‌، انتقال‌ جرم‌، عملیات‌ واحد، کنترل‌ فرآیندها، اقتصاد و طرح‌ مهندسی‌، نقشه‌کشی‌ صنعتی‌، استاتیک‌ و مقاومت‌ مصالح‌، ترمودینامیک‌ مهندسی‌، مکانیک‌ سیالات‌، انتقال‌ حرارت‌، موازنه‌ انرژی‌ و مواد، عملیات‌ واحد، سینتیک‌ و طرح‌ راکتور، کنترل‌ فرایندها، شیمی‌ فیزیک‌، انتقال‌ جرم‌، ریاضیات‌ مهندسی‌، روش‌های‌ اندازه‌گیری‌ کمیت‌های‌ مهندسی‌، شیمی‌ فیزیک‌ پلیمرها، شیمی‌ سینتیک‌ پلیمریزاسیون‌، وسائل‌ اندازه‌گیری‌ مشخصات‌ مولکولی‌ پلیمرها، روش‌های‌ اندازه‌گیری‌ مشخصات‌ پلیمرها، مهندسی‌ و کارگاه‌ پلاستیک‌، رئولوژی‌ پلیمرها، اصول‌ مهندسی‌ پلیمریزاسیون‌، خواص‌ فیزیکی‌ و مکانیکی‌ پلیمرها، تکنولوژی‌ و خواص‌ فیزیکی‌ الیاف‌، مهندسی‌ و کارگاه‌ الاستومر، تکنولوژی‌ و کارگاه‌ کامپوزیت‌ها، خواص‌ و کاربرد پلیمرهای‌ طبیعی‌.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ صنایع‌ پلیمر :

رئولوژی‌ پلیمرها، مهندسی‌ الاستومر، مهندسی‌ پلاستیک‌، تکنولوژی‌ کامپوزیت‌ها، تکنولوژی‌ و خواص‌ فیزیکی‌ الیاف‌. (بسیاری‌ از درس‌های‌ این‌ گرایش‌ همراه با آزمایشگاه‌ است‌.)

گرایش‌ تکنولوژی‌ و علوم‌ رنگ‌ :

امروزه 4 الی 5% از در آمد ناخالص دولت‌ها صرف خوردگی فلزات می‌شود. البته در ایران هنوز آماری در این مورد ارائه نشده است، اما "کمیته تحقیقات رنگ و خوردگی" که زیر نظر "شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران" دایر شده است، معتقد است که از دیر باز یکی از معضلات شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، مشکلات ناشی از خوردگی مخازن و لوله‌ها بوده است.بدون شک پاسخگوی این مشکل متخصصان رشته تکنولوژی و علوم رنگ هستند زیرا یک بخش مهم از دروس این رشته در مورد پوشش‌دهی (یکی از راه‌های مبارزه با خوردگی) است. در کل دروس‌ گرایش‌ در دوره‌ کارشناسی‌ به‌ دو بخش‌ تقسیم‌ می‌شود. یک‌ بخش‌ در مورد سنتز مواد رنگزا است‌ که‌ کاربرد آن‌ در صنعت‌ نساجی‌، چاپ‌ و چرم‌سازی‌ است و بخش‌ دوم‌ پوشش‌دهی‌ است‌ که‌ روی‌ سطوح‌ فلزی‌ یا غیرفلزی‌ مانند پلیمرها، چوب‌ یا بتن‌ استفاده‌ می‌گردد.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ تکنولوژی‌ و علوم‌ رنگ‌:

مهندسی‌ رزین‌های‌ صنعتی‌، تکنولوژی‌ تولید رنگ‌، شیمی‌ و تکنولوژی‌ مواد رنگزا، کنترل‌ رنگ‌، تکنولوژی‌ جوهرهای‌ چاپ‌. (بسیاری‌ از درس‌های‌ این‌ گرایش‌ همراه با آزمایشگاه‌ است‌.)

توانایی‌های‌ لازم :

واحدهای‌ کارگاه‌ و آزمایشگاه‌ در هر دو گرایش‌ مهندسی‌ پلیمر اهمیت‌ بسزایی‌ دارد. به‌ همین‌ دلیل‌ دانشجوی‌ این‌ رشته‌ باید قوی‌ بوده‌ و تحمل‌ ساعت‌ها کار در آزمایشگاه‌ را داشته‌ باشد. دانشجوی‌ گرایش‌ تکنولوژی‌ و علوم‌ رنگ‌ نیز نباید حساس‌ باشد و باید‌ بوی‌ مواد شیمیایی‌ مختلف‌ را تحمل کند و بیماری‌ کوررنگی‌ نیز نداشته‌ باشد تا هنگام‌ ساخت‌ رنگ‌ دچار مشکل‌ نگردد. در کل‌ یک‌ دانشجوی‌ مهندسی‌ پلیمر لازم است شیمی‌ را بداند تا بتواند پلیمر را بفهمد. همچنین‌ این‌ رشته‌ مثل‌ همه‌ رشته‌های‌ مهندسی‌ نیاز به‌ ریاضیات‌ قوی‌ دارد و بالاخره‌ دانشجوی‌ این‌ رشته‌ باید به‌ زبان‌ انگلیسی‌ مسلط‌ بوده‌ و طریقه‌ استفاده‌ از رایانه‌ را نیز بداند.

بعد از فارغ التحصیلی

   با توجه به نیاز اساسی جامعه ی امروز به رنگ ها و پوشش های سطوح در مقیاس بالا و با ویژگی های خاص؛ یک مهندس پلیمر و بخصوص رنگ پس از مقطع کارشناسی توانایی فعالیت در یک کارخانه ی رنگ سازی را دارد و نیاز به نیروی متخصص هم در کشور به گونه ای است که فارغ التحصیلان مشکل خاصی برای شروع فعالیت شغلی خود ندارند.

   در زمینه ی کارآفرینی دست فارغ التحصیلان برای شروع کار یک کارگاه تولید رنگ و پیگمنت و پوشش های سطح باز بوده و نیاز به سرمایه ی آن چنانی ندارد اما ابتدا به فعالیت پژوهشی در حوزه ی ماده ی تولید شونده دارد. در مجموع  این رشته شرایط خوبی نسبت به سایر رشته ها در عرصه ی کار آفرینی دارد.

وضعیت پژوهشی:

   همچنین فعالیت پژوهشی در این رشته نیز قابل دسترس بوده و فارغ التحصیلان میتوانند فعالیت تحقیقاتی خود را بلافاصله پس از اتمام تحصیل و یا حین تحصیل ادامه دهند وجود پژوهشگاه های رنگ و مراکز تحقیقاتی نیز زمینه را برای فعالیت بهتر فراهم آورده است.

شغل و بازار کار گرایش صنایع پلیمر:

   در زمینه ی شغل ؛ صنایع پلیمر طیف گسترده ای از فعالیت های صنعتی را شامل میشود که دانشجو میتواند در هر یک از این زمینه ها فعالیت کند از جمله صنایع الیاف ، رزین ،چسب ، تولید کاغذ،کامپوزیت، لاستیک و پلاستیک ...که باتوجه به پتانسیل های موجود در کشور در زمینه های نفتی و کشاورزی این رشته توجیه اقتصادی مناسبی برای سرمایه گذاری را داراست.

   تنها نگرانی مرتبط با این رشته گمنامی آن نسبت به سایر رشته هاست که با وجود اینکه تخصص بسیاری از مشاغل منحصرا دانش یک مهندس پلیمر را شامل می شود؛ اما بسیار دیده میشود که ازمهندسین سایر رشته ها مانند شیمی در این جایگاه ها استفاده میشود که البته با توجه به روند بهبود این شرایط انتظار میرود در سالیان آتی این مسئله مرتفع شود.

وضعیت پژوهشی:

   در مورد فعالیت های پژوهشی گفتن این نکته ضروری است که از نظر پژوهشی نیز این رشته از بهترین شرایط برخوردار است . نیاز به تولید پلیمرهای جدید، بهبود ویژگی های یک پلیمر، تغییر فرایند تولید پلیمر و کاربرد های جدید پلیمرها همچون پزشکی، دارو سازی و بافت ها سبب شده تا گستره ی پژوهش های این رشته فراخ تر شود.

وضعیت رشته در جهان:

امروزه در جهان کشف پلیمر های جدید با خاصیت های فرا تصور دیگر مسئله ی شگرفی نیست . ویژگی های خاص پلیمر ها زمینه را برای تحقیقات و پژوهش نامحدود در این زمینه فراهم آورده است؛ طیف ویژگی هایی همچون سختی در عین سبک بودن ،خاصیت های خاص نانو ذرات پلیمری،مقاومت شیمیایی بهتر نسبت به فلزات، ترمیم پذیری و .... سبب شده تا همواره شاهد پیشرفت این رشته در جهان باشیم ؛ به طوری که در حال حاضر از پلیمر ها در مصارف خاصی همچون بدنه ی هواپیما ها و موشک ها،لنز های چشمی ، پوشش های نانو برای کاهش خوردگی و.... استفاده شده و فناوری آنها برای تولید همواره در حال بهبود است. فعالیت های پژوهشی نیز در دانشگاه های معتبر به گونه ای است که همواره نگاه ویژه ای به تولید محصولات پلیمری دارند .

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران‌ :

امروزه‌ بیش‌ از 50% قطعات‌ خودروها از مواد پلیمری‌ ساخته‌ می‌شود. در صنایع‌ برق‌، الکترونیک‌ و مخابرات‌ نیز پلیمرهای‌ مصنوعی‌ به‌ عنوان‌ عایق‌های‌ الکتریکی‌ جایگاه‌ بسیار مهمی‌ دارند. در صنعت‌ پوشاک‌ نیز پلیمرها مؤثر هستند. در صنایع‌ حمل‌ و نقل‌، صنایع‌ نظامی‌، پزشکی‌، کشاورزی‌ و بسته‌بندی‌ کاربرد مواد پلیمری‌ بسیار گسترده‌ است‌. فارغ‌التحصیلان‌ مهندسی‌ پلیمر گرایش‌ تکنولوژی‌ و علوم‌ رنگ‌ نیز می‌توانند در کارخانجات‌ رنگ‌سازی‌ به‌ تولید رنگینه‌های‌ مصنوعی‌ بپردازند. از سوی دیگر امروزه‌ صنعت‌ پوشش‌دهی‌ بسیار گسترش‌ یافته‌ است‌ تا جایی‌ که‌ در کنار هر صنعت‌ مادر حتماً یک‌ صنعت‌ پوشش‌دهی‌ حضوری‌ فعال‌ دارد؛ از دگمه‌های‌ یک‌ پیراهن‌ و سگک‌ کفش‌ گرفته‌ تا دستگیره‌ درها، پوشش‌های‌ صنعتی‌ مثل‌ ضد خوردگی‌ و پوشش‌های‌ تزئینی‌. در حال حاضر در بسیاری‌ از شرکت‌ها یک‌ لیسانس‌ شیمی‌ کار یک‌ مهندس‌ پلیمر را انجام‌ می‌دهد اما هر شرکتی‌ که‌ یک‌ مهندسی‌ پلیمر استخدام‌ کرده‌ تازه‌ به‌ کارآیی‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ رشته‌ پی‌ برده‌ است‌.

منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ونرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش

فارغ التحصیل رشته مهندسی پلیمر در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟

پلیمرها پایه و اساس بسیاری از صنایع هستند. صنعتی نیست که قسمتی از آن پلیمری نباشد. همانطور که در اطراف خود مشاهده می‌کنید اکثر اجسام قسمتی پلیمری دارند. از این رو، مهندسین پلیمر بیکار نمی‌مانند؛ صنایع پلیمری به صورت عمده در کشور ایران به دو دسته پلاستیک و لاستیک تقسیم می‌شوند.

اخیراً صنایع دارویی و زخم پوش‌ها نیز وارد صنعت ایران شده‌اند. قسمت دیگری که به نزدیکی با بخش پلیمری کار می‌کند تولید افزودنی‌های پلیمری است؛ ناگفته نماند که نانو مواد هم زیر مجموعه این صنعت به حساب می‌آیند و اخیراً بازار خوبی پیدا کرده‌اند.

پست‌هایی که به فارغ التحصیلان رشته مهندسی پلیمر در کارخانه‌ها پیشنهاد می‌شود، عبارتند از: مسئول کنترل کیفیت (QC)، مسئول تحقیق و توسعه (R&D) و مسئول آزمایشگاه؛ کلیه این پست‌ها، در اصل سمت‌های مهندسی هستند و افراد تجربی به سختی می‌توانند در این جایگاه‌های شغلی کار کنند. از سوی دیگر ایران در زمینه تولید کننده‌های محصولات پلیمری هنوز به رشد کافی دست پیدا نکرده است.

زمینه دیگر و بهترین زمینه‌ای که مهندسان پلیمر می‌توانند در آن وارد شوند، تأسیس شرکت جهت تولید محصولات نوین پلیمری است. با ورود به این قسمت، مهندسان پلیمر می‌توانند هم درآمد بسیار بالاتری نسبت به زمینه‌های قبلی داشته و هم جهت به حرکت در آوردن چرخ پیشرفت اقتصادی کشور گام مثبتی را بردارند.

بازار کار رشته مهندسی پلیمر به چه صورت است؟

رشته پلیمر به سه دلیل بازار کار غیر اشباعی دارد: دلیل اول گستردگی زیاد زمینه‌های استفاده از پلیمرها است. دلیل دوم در نو بودن این رشته در دانشگاه های ایران خلاصه می‌شود و سومین دلیل نیز ناشی از تقاضای بسیار زیاد صنایع برای فارغ التحصیلان این رشته است.

سه دلیلی که ذکر شد، باعث می‌شوند که بازار کار پلیمر تا چند سال آینده اشباع نشود و کار برای فارغ التحصیلان آن موجود باشد. حتی اگر صنایع از مهندسی پلیمر اشباع شوند، این مهندسین به راحتی و با سرمایه بسیار کم می‌توانند شرکت تاسیس کرده و محصولات خود را تولید و به فروش برسانند. با روند فعلی بازار، احتیاج صنعت به مهندسین پلیمر روز به روز افزایش خواهد یافت.